Aplastična anemija
Aplastična
anemija se javlja zbog nemogućnosti da se u koštanoj srži stvaraju sve vrste
krvnih stanica. Razlikuje se od leukemije u tome da je defekt posljedica toga
da se stanice ne dijele, umjesto da ne sazrijevaju. Kao rezultat, koštana srž
sadrži velike količine stanica masnoće, umjesto stanica za stvaranje krvi, koje
bi normalno bile nazočne. Može se pojaviti kod osoba bilo koje starosne dobi,
ali se obično javlja kod osoba između 15 i 24 godina, i preko 60 godina. Bolest
može u početku nalikovati na leukemiju.
Smatra se da je
uzrokovana oštećenjem zajedničke matične stanice iz koje se kasnije razvijaju
sve loze krvnih stanica. Posljedica je slaba razvijenost ili nerazvijenost
koštane srži.
·
Prirođeni uzroci: aplastična anemija javlja se kod Fanconijeve
anemije i kongenitalne diskeratoze
·
Imunološki uzroci: liječenje lijekovima koji potiskuju obrambeni
sustav (imunosupresivi) nakon zahvata presađivanja koštane srži može uzrokovati
aplastičnu anemiju.
·
Lijekovi i otrovi: aplastična anemija česta je nakon liječenja
lijekovima koji potiskuju obrambeni sustav (imunosupresivi), lijekovima protiv
tumora (citostatici, kemoterapija), nakon zračenja, uzimanja derivata benzena i
drugih ugljikovodika, kloramfenikola itd.
Početak
aplastične anemije je u većine bolesnika neprimjetan. Prvi su simptomi slabost
i umor kojima je uzrok smanjen broj crvenih krvnih stanica (eritrocita). Manjak
eritrocita uzrokovan je smanjenom proizvodnjom u koštanoj srži i krvarenjima iz
nosa, zubnog mesa, vagine, probavnog sustava, potkožnog tkiva. U većine je
bolesnika krvarenje blaže, u nekih se kao prvi simptom javlja krvarenje u
mrežnicu oka ili mozak. Krvarenja nastaju zbog manjka krvnih pločica -
trombocita. Bolesnici obično imaju jako nizak broj bijelih krvnih stanica koje
služe za obranu organizma, ali je zanimljivo da nemaju tako često bakterijske
infekcije. Bolesnici su jako blijedi, a po koži, očnoj spojnici, očnoj pozadini
i zubnom mesu mogu se nalaziti točkasta krvarenja i krvni podljevi (hematomi).
Vrućica je česta, a tipični znaci infekcije često izostaju zbog iznimno niskog
broja leukocita (bijelih krvnih stanica).
Dijagnoza aplastične
anemije temelji se na:
·
krvnim pretragama pri čemu se gleda broj stanica
·
punkcija koštane srži
·
biopsija kosti
·
koncentracija željeza i njegovog nosača (transferina) u krvi
Sve
ove pretrage pokazuju smanjenje svih vrsta krvnih stanica.
Prognoza
bolesti ovisi uglavnom o težini bolesti, manje o uzroku. Blaži oblik može
prijeći u teži oblik, a u nekih bolesnika se proizvodnja jedne ili više grana
krvnih stanica može posve normalizirati. Na tijek bolesti utječu infekcije te
vrsta i mjesto krvarenja. Premda infekcije nisu prvenstveni simptom bolesti, s
vremenom postaju jedan od najvažnijih faktora za tijek bolesti. Manjak eritrocita
i trombocita često se liječi transfuzijama krvi, što je povezano s raznim
komplikacijama kao što su upale jetre (hepatitis) i taloženje željeza u
organizmu (hemosideroza). Kod ovih je bolesnika povećan rizik od obolijevanja
od leukemija, mielodisplastičnog sindroma ili paroksizmalne noćne
hemoglobinurije.
Blagi
oblici liječe se androgenima (muški spolni hormoni), a teški oblici
presađivanjem koštane srži. U većine bolesnika nakon presađivanja koštane srži
dolazi do oporavka krvotvorno sustava.
Potporne mjere su važne kod svih oblika bolesti, a uključuju odstranjenje
štetnih čimbenika iz okoline bolesnika, liječenje infekcija antibioticima te
kod žena primjenu steroidnih kontracepcijskih sredstava (anti-baby pilule) da
bi se spriječila obilna menstrualna krvarenja. Primjenjuju se još i
transfuzije, čimbenici koji stimuliraju stanice koštane srži te lijekovi koji
suzbijaju rad imunološkog sustava.
Liječenje se obavlja
imunosupresivnim lijekovima, presađivanjem matičnih stanica, sredstvima za
stimuliranje rasta krvi i (anaboličnim) hormonima za izgradnju tkiva.